Op 28 mei 1926 wordt Theodorus Antonius, Toon, de jongste zoon van Hendrik Gradus Huirne en Johanna Maria Walterbosch, bij testament [1] de enige erfgenaam van de grond van zijn vader. Niet zijn oudste broer Herman - hij was in datzelfde jaar door zijn vader onterft [2] - en ook niet zijn oudere broer Albert, want die was helaas drie jaar eerder op 23-jarige leeftijd overleden [3].
Testament Hendrik Gradus Huirne, 28 mei 1926.
Op diezelfde dag wordt er ook een akte van scheiding opgemaakt[4]. De reden hiervoor is dat
‘Comparanten[5] verklaarden te willen overgaan tot de scheiding en verdeeling der huwelyksgemeenschap die heeft bestaan tusschen den comparant sub 1 en wylen JOHANNA MARIA WALLERBOSCH en den nalatenschap van deze laatste, waartoe zy vooraf te kennen gaven dat HENDRIK GRADUS TER HUURNE in algeheele gemeenschap van goederen was gehuwd met Johanna Maria Wallerbosch.
dat deze huwelyksgemeenschap is ontbonden op den vyfden Mei negentienhonderd elf door het overlyden van Johanna Maria Wallerbosch, die zonder over hare nalatenschap te hebben beschikt tot hare erfgenamen by versterf heeft nagelaten hare vyf [6]kinderen zynde de comparanten sub 2, 3, 4 en 5…..’
De te verdelen boedel bestaat uit:
- de boerderij, die nog steeds onder de naam Thomas[7] te boek staat, met grond aan de Papendijk. Samen groot ruim 7 hectare.
- ca 5 hectare grond te Lichtenvoorde,
- ca 8 hectare grond te Beltrum en
- 1 hectare weiland te Ruurlo,
Totaal met een waarde van ƒ. 24.000, -. In euro’s is dit nu € 10.890.73.[8]
De gemiddelde grondprijs per hectare in de Achterhoek ligt in 2021 op ca € 60.000.
Hendrik Gradus krijgt het vruchtgebruik hiervan[9]. Hij sterft in 1941[10]. Toon krijgt ‘den blooten eigendom van alle voorschreven baten’.
Concreet wordt Toon de ‘blote eigenaar’ van de volgende percelen in Groenlo, Lievelde (Lichtenvoorde), Beltrum en Ruurlo.
Voor de duidelijkheid wordt de aan- en verkoop van grond door Toon per gemeente /plaats behandeld en niet chronologisch. Begonnen wordt met de grond die hij, na 1926 bezit en aan het slot wordt de grond vermeld die hij bij zijn dood in 1959 nalaat.
Groenlo
Huis met schuren, bouw- en weiland en akkerhout: B 1670, 1712 en 1713, 2170, 408, 2011, 2012 en 2013 en 1314
Bonnekaart [11] met de grond van het Olde Hoes (B 2170) en van erve Thooms (B 408, 1314, 1670, 1712 en 1713) en overige percelen (B 2011-2013) in 1926 in bezit van Toon Huirne.
Het is eigenaardig dat hier niet ook perceel B 409 wordt genoemd dat naast B 408 ligt. Dit was sinds 1922 in bezit van zijn vader [12]. In de ‘partiele scheiding en deling der huwelijksgemeenschap’ uit 1926 [13] wordt B 409 niet genoemd. Uit de Memorie van Successie, opgemaakt na het overlijden van zijn vader in 1941[14], blijkt dat Toon het perceel niet heeft gekregen. Dit moet een vergissing zijn want uit de gegevens van het Kadaster blijkt het tegendeel.[15]
Toon verwerft zelf ook grond, want in april 1934 koopt hij van bakker F. Th. Nales te Groenlo vier percelen bouw- en weiland en hakhout, kadastraal bekendstaand onder B 443, 451, 452 en 1654, samen groot 1 hectare, 59 are en 90 centiare[16]. Deze percelen staan bekend als ‘den Pol’. B 1654 is in 1880 ontstaan uit B 442, 444 en 445 [17]. Hij betaalt er ƒ 4293,- voor. De betaling zal geschieden op 2 januari 1935 onder de volgende bepalingen:
‘dat het verkochte wordt overgedragen in den staat, waarin hetzelve zich bevindt, met alle daarbij behoorende zoo heerschende als lijdende erfdienstbaarheden, rechten, gerechtigheden en verplichtingen;-
dat alle belastingen op het verkochte geheven wordende, voor rekening des koopers komen vanaf den eersten Januari aanstaande;-
dat onder deze verkoop is begrepen het zich op het verkochte bevindende schuurtje met pomp en drinkbak;-‘[18]
Kadastrale kaart Groenlo 1811-1832 [19]no 429 en 430 is de grond van het latere erve Thooms.
Zeer waarschijnlijk heeft hij, om de percelen aan te kunnen kopen, een hypotheek gesloten. In het Huirne-archief bevindt zich namelijk een bewijs van verzekering, waaruit blijkt dat het onroerend goed in Eefsele en Groenlo tegen brandschade is verzekerd voor een bedrag van ƒ 5450,-, maar ‘met een hypotheek bezwaard is ten behoeve van de Spaarbank te Borculo krachtens acte op den 28 December 1934, verleden voor den notaris P.J.M.G Wolters [20]’.
Bonnekaart met de grond ‘op den Pol’.
Als zijn vader in 1941 overlijdt vervalt diens vruchtgebruik en is Toon enige eigenaar van de grond [21].
In 1953 koopt hij een stuk vervallen [22] weg bij het Olde Hoes [23].
Bewijs van eigendom 5 november 1953
Uitsnede uit Hulpkaart [24] no 214 Groenlo De rode lijn geeft de grens aan van de vervallen weg..
In 1957 heeft de grond bij het voormalige Olde Hoes het nieuwe perceelnummer 2939 gekregen.
Lievelde (Lichtenvoorde)
In 1926 bezit Toon in Lievelde percelen weiland, heide en hakhout: A 2811, 3366, 3367 en 3368, 3463 [25].
Vier jaar later, in 1930, verkoopt [26] hij perceel A 2811 aan de erven van J.Th. Klein Gunnewiek en diens vrouw J.M. Hogelugt.[27]
Bij veiling koopt hij in 1936 van zijn neef Herman en zijn oom Johan van moederskant een perceel weiland van 30 are en 50 centiare (A 2115) [28].
‘Bij veiling den 29 Januari en den 12 Februari 1936 voor den Notaris PETRUS JOSEPHUS MARIA GREGORIUS WOLTERS te Groenlo verleden, overgeschreven ten kantore van Hypotheken te Zutphen den 23 maart 1900 zesendertig deel 1148 nummer 124 kocht Theodorus Antonius ter Huurne, landbouwer wonende onder Groenlo C180---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Van 1. Hendrikus Hermanus Huirne, landbouwer te Lievelde, gemeente Lichtenvoorde, en diens minderjarige kinderen: a. Johannes Theodorus, b. Franciscus Albertus, c. Johannes Bernardus Antonius, d. Albertus Jacobus, e. Johannes Hendrikus Huirne in gevolge machtiging van den heer Kantonrechter te Groenlo, de dato 21 Januari 1936 en
2. Johannes Bernardus Wallerbosch, kleermaker te Lievelde, gemeente Lichtenvoorde, voor Tweehonderd Vijf Gulden -------------------------
betaalbaar den 15 Mei 1936--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
te aanvaarden: 2 November 1936-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Gescheurd[29] weiland onder Lichtenvoorde in sectie A nummer 2115, groot dertig are vijf centiare--------------------------------------------------
Koopprijs voldaan
(Handtekening en zegel) [30]
Dit perceel wordt in 1950 onderdeel van de ruilverkaveling [31]. Dit laatste geldt ook voor de percelen A 3366, 3367 en 3368, gelegen in Lievelde bewesten, waarvan zijn vader tot zijn dood in 1941 het vruchtgebruik had [32].
Het perceel bouwland (A 3463) in Lievelde van 43 are en 50 centiare, wordt in 1950 opnieuw gemeten en krijgt een ander kadastraal nummer (H 680) gelegen aan de Topsdijk te Lievelde [33]. In 1966 wordt het bij de grote verdeling toebedeeld aan zijn oudste zoon Hennie [34].
Bonnekaart met de grond in Lievelde in bezit van Toon Huirne.
Uitsnede uit Hulpkaart 3a: H 680 [35]
Uitsnede uit Hulpkaart 3a: H 680 [36]
Het perceel H 61, weiland, aan de toenmalige Klumpersslatdijk is uit ruilverkaveling verkregen en komt in 1966 in bezit van zijn oudste zoon Hennie [37]. Perceel H 543, een stuk bouwland, aan de Hakkemaatsdijk is ook uit ruilverkaveling verkregen en wordt in 1959 weer onderdeel van de ruilverkaveling.
H 61 [38]
Beltrum
In 1926 bezit Toon percelen weiland, heide en hakhout: F 1278, 1655, 1656 [40], 1282, 1283, 1284, 1285 en 1286 [41] Omdat de grond van perceel F 1655 in cultuur gebracht wordt – het wordt bos - hoeft daarvoor geen grondbelasting worden betaald. Dat wordt vrijdom genoemd [42].
In 1927 wordt die vrijdom weer opgeheven [43]. Beide percelen worden in 1959 onderdeel van ruilverkaveling [44].
In datzelfde jaar worden de percelen F 1278 en 1282 samengevoegd tot F 1837 [45]. Het perceel van 4 hectare 4 are en 70 centiare bestond uit bouw-, weiland en bos en grenst aan grond die Toon van zijn vader heeft geërfd (F 1283 t/m 1286). Het is gelegen aan de huidige Schuurmansweg. Toon en zijn vader laten daar een boerderijtje bouwen waarin zijn zus Aleida en haar man Henrik Wiecherink komen te wonen. In 1956 en 1959 gaan deze percelen in de ruilverkaveling [46]
Bonnekaart met percelen F 1655, 1656,1837 en 1283 t/m 1286 in Beltrum die nu eigendom zijn van Toon Huirne. Rechtsboven erve Thooms
Op 1 maart 1959 overlijdt Toon. Hij laat geen testament na en dat betekent dat in datzelfde jaar een ‘partiele scheiding en deling der huwelijksgemeenschap volgt [47]. Die betreft ook het volgende onroerend goed:
Grond in Groenlo in 1959 in bezit van Theodorus Antonius Huirne
Grond in Beltrum in 1959 in bezit van Theodorus Antonius Huirne
Bronnen
[1] Huirne archief/testament Hendrik Gradus Huirne mei 1926.
[2] Huirne archief/testament H.G. ter Huurne 28 mei 1926.
[3] www.geldersarchief.nl/Toegangsnummer: 0207 Burgerlijke Stand Gelderland (I) Inventarisnummer: 8363, aktenr. 18.
[4] Huirne archief/Akte van Scheiding 1926
[5] Dat zijn Hendrik Gradus en zijn nog levende kinderen Johanna, Herman, Aleida en Toon.
[6] De overleden zoon Albert heeft geen testament nagelaten zodat de overige kinderen ook zijn deel erven.
[7] www.kadaster.nl/, Kadasterlegger Groenlo, art. 3573, volgnummer 3 en 10.
[8] April 2021
[9] www.wikipedia.nl Het recht van vruchtgebruik (Frans: usufruit) is een zakelijk recht om gebruik te maken van goederen die eigendom zijn van iemand anders en daarvan de vruchten te genieten. (…) Het recht van vruchtgebruik is een zakelijk recht, dat wil zeggen een recht dat kan worden gevestigd op een goed. Over het algemeen wordt een dergelijk recht gevestigd op een onroerende zaak. (…) Degene die het recht van vruchtgebruik heeft wordt vruchtgebruiker genoemd. Degene die eigenaar is van een zaak die belast is met het recht van vruchtgebruik wordt blote eigenaar genoemd. (…) Vruchtgebruik kan zich voordoen bij het erfrecht, bijvoorbeeld als een kind iets van een overleden ouder erft, maar de overgebleven ouder het vruchtgebruik krijgt/houdt. (…) Vruchtgebruik kan niet worden gevestigd voor langer dan het leven van de vruchtgebruiker. Is de vruchtgebruiker een rechtspersoon, dan eindigt het vruchtgebruik door ontbinding van de rechtspersoon, in ieder geval 30 jaar na de dag van vestiging.
[10] www.geldersarchief.nl Toegangsnummer: 0207 Burgerlijke stand Gelderland Inventarisnummer: 9740, aktenr.13.
[11] www.hisgis.nl Bonnekaarten zijn gedetailleerde Topografische en Militaire Kaarten (TMK), uitgegeven in kleur. Ze zijn getekend op de schaal 1:25.000. De officiële naam luidt Chromotopografische Kaart des Rijks. Ze staan echter beter bekend als de Bonnekaarten of Bonnebladen, naar de Fransman Bonne die de gekozen projectievorm (van bol naar plat vlak) heeft ontwikkeld. Door de gedetailleerde weergave vormen ze een goede bron van informatie over het landschap tijdens de late negentiende en vroege twintigste eeuw. De kaarten van Gelderland zijn oorspronkelijk uitgegeven in de periode 1890 – 1910 en herzien in de periode 1911-1930. De bladen zijn gepubliceerd in de Historische Atlas Gelderland. Chromotopografische Kaart des Rijks 1:25.000 (Uitgeverij Robas, Den Ilp, 1989). Heruitgegeven door Uitgeverij Nieuwland in 2005.
[12] Huirne-archief/Bewijs van eigendom 14 juni 1922
[13] Huirne archief/Akte van Scheiding 1926
[14] Huirne archief/Memorie van Successie Hendrik Gradus Huirne 1941
[15] www.kadaster.nl/ Kadasterlegger Groenlo, art. 3414, volgnummer 1 en art 3804, volgnummer 14
[16] www.kadaster.nl/ Kadasterlegger Groenlo, art. 2794, volgnummer 2-4.
[17] www.kadaster.nl/ Hulpkaart Groenlo B 130.
[18] Huirne archief/ Bewijs van eigendom 10 april 1934.
[19] https://beeldbank.cultureelerfgoed.nl/ Kadastrale kaart 1811-1832: minuutplan Groenlo, Gelderland, sectie B, blad 01 (MIN05069B01).
[20] Huirne-archief/Bewijs van verzekering
[21] www.kadaster.nl/ Kadasterlegger Groenlo, art. 3573.
[22] Vervallen betekent hier: verdwenen, opgeheven.
[23] Huirne Archief/Bewijs van Eigendom 5 november 1953.
[24] www.kadaster.nl Hulpkaart Groenlo no. 214, dj 1958; De schaal van de hulpkaarten is 1: 2500.
[25] Huirne archief/Akte van Scheiding 1926
[26] www.kadaster.nl/, Kadasterlegger Lichtenvoorde, art. 7652, volgnummer 1.
[27] www.kadaster.nl/,Kadasterlegger Lichtenvoorde, art. 7962, volgnummer 1.
[28] www.kadaster.nl/, Kadasterlegger Lichtenvoorde, art. 6228, volgnummer 25.
[29] Gescheurd weiland wil zeggen dat het is omgeploegd om het als bouwland te gebruiken; zie www.ensie.nl .
[30] Huirne archief/Bewijs van eigendom 1936
[31] www.kadaster.nl/ Kadasterlegger Lichtenvoorde, art 8292, volgnummer 1
[32] www.kadaster.nl/ Kadasterlegger Lichtenvoorde, art 7652, volgnummer 2 t/m 4 en art 8292, volgnummer 2 t/m 4.
[33] www.kadaster.nl/ Kadasterlegger Lichtenvoorde, art 8292, volgnummer 5 en 8.
[34] www.kadaster.nl/ Kadasterlegger Lichtenvoorde, art 10777, volgnummer 2.
[35] www.kadaster.nl/ Kadasterlegger Lichtenvoorde, art 8292, reeks 3, volgnummer 6.
www.kadaster.nl/Hulpkaart Lichtenvoorde/HK_LTV00_H_3
[36] www.kadaster.nl//VW_LTV00_H_16_0 H 61
[37] www.kadaster.nr/VW_LTV00_H_127_0 H 543
[38] www.kadaster.nl/Hulpkaart Lichtenvoorde/HK_LTV00_H_3
[39] www.kadaster.nl/, Kadasterlegger Beltrum, art. 2156, volgnummer 4 en 5.
[40] Huirne Archief/Akte van Scheiding 1926
[41] Aan de slag in de kadastrale archieven, een handleiding voor de onderzoeker; Dienst voor het kadaster en de openbare registers, Apeldoorn 2014, pagina 106: ‘De aantekening VRIJDOM betekent vrijstelling van grondbelasting. Deze vrijstelling gold voor een beperkte tijdsduur, meestal voor een periode van tien jaar. Tijdelijke vrijstelling of ontheffing werd door de overheid toegepast om het in cultuur brengen van niet ontgonnen gronden aantrekkelijk te maken. Voor het ontginnen van deze gronden was namelijk een investering nodig welke zeker in de eerste jaren niet kon worden terugverdiend.’
[42] www.kadaster.nl/ Kadasterlegger Beltrum, art 3405, reeks 3, volgnummer 7.
[43] www.kadaster.nl/ Kadasterlegger Beltrum, art 3405 reeks 3, volgnummer 8.
[44] www.kadaster.nl/ Kadasterlegger Beltrum, art 3405, reeks 3, volgnummer 10.
[45] www.kadaster.nl/ Kadasterlegger Beltrum, art 3405, reeks 3, volgnummer 3 t/m 6.
[46] www.kadaster.nl/,Hulpkaart Beltrum no 151, dienstjaar 1937
[47] Huirne archief/Partiele deling 1959.