Wij weten weinig over het grondbezit van Jan Derk ter Heurne, de vader van Albertus. Hij leeft met zijn gezin (zeer waarschijnlijk) op het Olde Hoes tot aan zijn dood in 1807. Maar er bestaan geen concrete gegevens over de grond die hij bezit. Zijn eerste vrouw Aaltje te Veneversloo overlijdt al in 1784 en zijn tweede vrouw Harmina Plekkenpoel blijft na zijn dood met hun drie kinderen achter op het Olde Hoes. Als zij overlijdt in 1819 laat zij volgens de Memorie van Aangifte geen onroerend goed na.[1]
Hun oudste zoon Albert neemt de boerderij over samen met zijn vrouw Aleijda te Woerds met wie hij in 1813 is getrouwd. Pas nu kunnen we iets meer zeggen over de grond rond het Olde Hoes. Zij samen bezitten de grond waarop hun boerderij staat met het land eromheen en een perceel bouwland een eindje verderop. Maar waar lag die grond precies?
Helaas zijn er geen eigendomspapieren uit die tijd bewaard en dus moeten we kijken naar andere bronnen, zoals de kadastrale atlas van 1832. In dat jaar start het Kadaster[2] in Nederland. Koning Lodewijk Napoleon, de broer van Napoleon Bonaparte, wil dat zijn onderdanen grondbelasting gaan betalen. Daarvoor worden kadasterkaarten gemaakt die in 1832 voor heel Nederland klaar zijn. Een tweede doel van het maken van kadasterkaarten is: het dienen van de rechtszekerheid ten aanzien van onroerende goederen. Belangrijk als je wilt overgaan tot verkoop of wijziging van het onroerend goed. Op basis van zaken als perceelgrootte en belastbare opbrengst wordt de grondbelasting berekend [3].
Op deze wijze kunnen we nagaan welke percelen eigendom zijn van Albert ter Heurne en waar die percelen liggen. Vervolgens is bij het Kadaster in de kadastrale legger van de gemeente Groenlo na te gaan wanneer een perceel van eigenaar verandert of hoe en wanneer de oppervlakte van een perceel gewijzigd wordt.
Albert woont in Eefsele op nummer B 32[4]. Eefsele behoort tot de kadastrale gemeente Groenlo die weer wordt onderverdeeld in drie secties. Eefsele wordt sectie B en heeft dan een omvang van ca 363 hectare.[5] Op de digitale kadastrale kaart kunnen wij Albert opzoeken in de alfabetische lijst van grondeigenaren en we zien dan dat hij in bezit is van 79.10 are.
Op de kaart zijn dat drie percelen:
- B 332, groot 56.80 are
- B 336, groot 2.30 are
- B 372, groot 20 are
Voor de kaarten zie www.hisgis.nl, tenzij anders vermeld. [6].
Grond van Albert in Groenlo in 1868. Op het perceel B 336 staat het Olde Hoes. Met uitzondering van B 336 gaat het om bouwland[7].
Op de zgn. bonnekaart - een gedetailleerde militaire kaart, die vanaf 1865 voor het eerst in kleur gedrukt wordt - is beter te zien waar de grond van Albert ligt en waar dus het Olde Hoes staat. Albert heeft tijdens zijn leven geen grond bijgekocht.
https://hisgis.nl/kaartviewer/gelderland/
Op bovenstaande kaart uit 1845 zijn het Olde Hoes en erve Tops te zien.[8]
Volgens de legenda hieronder heeft Grol in die tijd o.a 41 boerderijen met schuren, 381 koeien, 31 wagens en 85 karren.
In 1853 overlijdt Aleijda ter Woerds, de vrouw van Albert. Er bestaat een Memorie van Successie[9] waaruit blijkt dat haar man Albert en hun kinderen, Herman en Anna Maria, haar helft van de percelen B 332, B 336 en B 372 erven. De andere helft blijft in bezit van Albert.
(…) door de overledene de navolgende onroerende goederen zijn nagelaten te weten
1e. De helft van een huis en erf gelegen in het schependom van Groenlo, kadastraal bekend onder sectie B van het geheel groot twee roeden dertig ellen
2e. De helft van een perceel bouwland gelegen als voren, sectie B No. 332 in het geheel groot zesenvijftig roeden tachtig ellen
3e. De helft van een dito perceel bouwland gelegen als voren, sectie B, No 372 in het geheel groot twintig roeden, - zijnde het onder nummero 1 opgenoemde huis en Erf er (…)[10]telijk bij het kadaster onder No 336.
Verders verklaren de ondergeteekenden dat door gemeld overlijden geen vruchtgebruik is vervallen noch fideĭ-commis [11] is overgegaan, en eindelijk dat door niemand, dan door de genoemde erfgenamen, iets uit de nalatenschap van de overleden genoten wordt.
In mei 1868 overlijdt Albert. Hij heeft geen testament gemaakt maar uit de Memorie van Successie[12], opgemaakt in augustus, blijkt dat kinderen, Hermanus Hendrikus (Herman) en Anna Maria, de grond erven:
(…) dat de overledene geene andere onroerende goederen heeft nagelaten als de navolgende: onder gemeente Groenlo gelegen en daar Kadastraal bekend
Sectie B n 332 bouwland 56.80 el[13]
336 huis en erf 2,30
372 bouwland 20.011 ‘
Totaal: 79.10 el
Dat de overledene geene goederen en vruchtgebruik of als bezwaarde erfgenaam bezat, en door zijn overlijden geene periodieke uitkeringen hebben opgehouden.
Bronnen
[1]www.geldersarchief.nl memorie van successie kantoor Winterswijk 1819 img 1059.
[2]Zie voor het Kadaster en de kadastrale kaart: Kadastrale atlas van Gelderland 1832, Groenlo en Lichtenvoorde, Stichting Werkgroep Kadastrale atlas Gelderland, Arnhem 2010.
[3] Kadastrale atlas van Gelderland 1832, Groenlo en Lichtenvoorde, Stichting Werkgroep Kadastrale atlas Gelderland, Arnhem 2010, p.13.
[4]www.ecal.nu. Bevolkingsregister Toegangsnummer: 0139 Gemeentebestuur Groenlo, (1793) 1811 - 1932 (1952) Inventarisnummer:1083, img 106 van 121.
[5] Kadastrale atlas van Gelderland 1832, Groenlo en Lichtenvoorde, Stichting Werkgroep Kadastrale atlas Gelderland, Arnhem 2010, p.21.
[6] Voor de kaarten zie: https://hisgis.nl/kaartviewer/gelderland/ tenzij anders vermeld.
[7] Kadastrale atlas van Gelderland 1832, Groenlo en Lichtenvoorde, Stichting Werkgroep Kadastrale atlas Gelderland, Arnhem 2010, p.7. Kadasterlegger Groenlo art. 183.
[8] https://www.nationaalarchief.nl/onderzoeken/archief/4.TOPO/invnr/9.129/file/NL-HaNA_4.TOPO_9.129
[9] www.geldersarchief.nl 0029 Memories van Successie, Kantoor Groenlo Inventaris 1. Register IV, akten van het recht van successie en van overgang bij overlijden en stukken betreffende die vaststelling Akten, 1851-1855. img 273.
[10] onleesbaar.
[11] https://www.juridischwoordenboek.nl/: aanwijzing van een erfgenaam (de verwachter) die zijn erfdeel niet rechtstreeks van de erflater ontvangt, maar via een ander die als eerste erfgenaam is aangewezen (de bezwaarde).
[12]www.geldersarchief.nl : Memories van Successie - Kantoor Groenlo - Periode 1842-1927 - Archieftoegangsnummer 0029 Vindplaats: Gelders Archief vindplaats 1868 img.259.
[13] In de kadasterlegger artikel 183 reeks 1 en 2 is de el gelijk aan are.