Bernardina is het derde kind en tweede dochter van Jan Derk ter Heurne op Roerdinck en Harmina Pleckenpoel. Ze zal op het Olde Hoes geboren zijn en is rooms-katholiek gedoopt op 9 april 1790[1] door pastoor Aleman of kapelaan Westerman. Doopgetuige is ‘Joanna te Huirne ꝯdicta Beckman’.[2] Zij is vast familie, wellicht een schoonzus, van Angela Beckeman, die getuige is bij de doop van haar zus Aleida in 1787.
Het is een mistige, kille dag waarop het niet warmer werd dan een graad of 5,0 C mede dankzij een oost-noord-oosten wind[3].
1790
die 9na Aprilis baptizata est
Bernardina, cujus parentes sunt Joannes Theodorus te Huirne vel Roerdinck et Hermijna Pleckenpoel;
patrina erat Joanna te Huirne ꝯdicta Beckman.[4]
In het doopboek staat haar vader nog met de achternaam te Huirne of Roerdinck dus krijgt Bernardina dezelfde achternaam.
https://www.genealogieonline.nl/stamboom-huirne/I985.php
Over haar jeugd is niets bekend. Ze zal op de boerderij gespeeld hebben met haar broer en zus en later geholpen hebben met het boerenwerk. In haar huwelijksakte staat bij ‘beroep’ vermeld: ‘boerenwerkdoende’[5]
In 1835 trouwt ze op 11 juli met Joannes Geradus (Gradus) Ubbing [6], wever van beroep. Hij is geboren op 7 januari 1802 in Bredevoort[7]. Zijn vader Jan Gerd is dagloner.
Volgens de huwelijksbijlagen[8] is hij opgeroepen voor de lichting van 1821 van de Nationale Militie[9]. Hij krijgt bij loting nummer 92, maar is niet voor de dienst opgeroepen. Hij is wel gekeurd en uit het keuringsrapport blijkt dat hij een hoog voorhoofd, grijze ogen een ronde kin en donkerbruin haar heeft. Als hij zijn handtekening moet zetten blijkt dat hij niet kan schrijven.
Op hun trouwdag is Bernardina 45 jaar en haar man 33! Waar ze elkaar hebben leren kennen is onbekend, maar het leeftijdsverschil is opvallend.
In de huwelijksakte staan een aantal opmerkelijke zaken over de ouders en grootouders van het bruidspaar:
‘hebbende de moeder des bruidegoms verklaard dat hare naam is Hermine Büscher doch zich ook wel heeft laten noemen Mine Boske of Harmine Busger zoo mede dat haren overleden man Jan Gerd Ubbing zich ook wel heeft laten noemen Jan Geert Ubbink en Jan Gerrit Ubbing.
En hebben de parthijen en Huwelijks Getuigen onder Eede verklaard Dat de ouders der bruid genaamd geweest Johannes Theodorus te Huirne en Hermina Pleckenpoel laten noemen Jan Derk Roerdink en Hermyna Plekkenpoel.
Dat de grootouders van moeders zijde der bruid op de overlijdensattesten voorkomen als Herman ten Boekelder en de oude vrouw van het Boekelder eerste is genaamd geweest Hendrik Pleckenpoel zijnde de naam van de tweede onbekend.
En eindelijk dat de grootouders van Vader Zijde der bruid zijn overleden doch dat de tijd en plaats van dit overlijden hun onbekend is’[10]
Uit de archieven blijkt nu niet alleen dat de moeder van de bruidegom ook met de achternaam Biesker bekend staat[11], maar ook dat de grootmoeder van Bernardina Aleijdis/Aaltjen Be(e)rten is[12].
Nader onderzoek laat ook zien dat grootvader Arent ter Heurne, geboren in 1675 is overleden op 23 november 1751[13] en dat grootmoeder Berentjen Heminck, geboren in 1687 in Vragender zeer waarschijnlijk is overleden op 27 december 1758[14]. Beide op boerderij de Heurne te Huppel in Winterswijk.
Bernardina en haar man krijgen geen kinderen; zij is inmiddels 45.
Op 29 september 1865 overlijdt ze te Bredevoort[15]. Ze is dan 75. Binnen een jaar trouwt Gradus met Harmiena Beerten uit Zelhem. Gradus is dan 64 en Harmiena 44 jaar. Zij is dienstmeid en wellicht is zij dat al in de huishouding van Bernardina en Gradus[16]. Waarschijnlijk is Harmiena al zwanger op haar trouwdag want hun enig kind, zoon Johannes Bernardus (1867-1902), wordt binnen 9 maanden geboren.
Hij wordt schoenmaker van beroep.[17]
Gradus overlijdt op 7 juli 1874 in Bredevoort[18]. Hij is dan 72. Hermiena doet aangifte van het overlijden en er wordt een memorie van nalatenschap opgesteld. Hieruit blijkt dat Hermiena en haar zoon het huis in Bredevoort erven ‘sectie B no 37, groot 90 ellen’.[19]
In 1876 trouwt zij met Gart Jan Garritsen (1818-1889), landbouwer in Lichtenvoorde[20]. Deze Gart, ook wel Gerrit genoemd, is geboren in Zelhem en in 1849 getrouwd met Joanna Sprockelkamp op Stege (1802-1876)[21]. Zij krijgen geen kinderen. Joanna overlijdt in 1876 in Lichtenvoorde[22] en in datzelfde jaar huwt hij dus Harmiena Beerten.
Hermiena overlijdt op 65-jarige leeftijd op 6 oktober 1886[23]. Haar zoon Johannes Bernardus is enig erfgenaam, maar nog minderjarig, vandaar dat zijn oom Hendrik Beerten als voogd de akte van nalatenschap laat opstellen.
Zoonlief erft een huisje en grond aan den zandweg van Lichtenvoorde naar Winterswijk (…..) gewaardeerd op ƒ. 200,-[24]
Gart Jan erft dus niet en als hij in 1889[25] overlijdt laat hij bij testament zijn roerende en onroerende goederen na aan de Roomsch catholieke Armen in Lichtenvoorde ‘onder de voorwaarde dat zij zorgt voor eene behoorlijke begrafenissen het lezen van twintig zielsmissen.’[26]
Bronnen
[1] www.familysearch.org Kerkelijke registers Items 1-2 Dopen bk. 796, 1743-1765 Dopen bk. 797 1765-1811/Film # 00716858, img 2906
[2] Doopboek RK gemeente Groenlo, RBS 797, periode 1765 – 1811,p. 193
[3] https://www.genealogieonline.nl/over-de-dag/1790/04/09
[4] Doopboek RK gemeente Groenlo, RBS 797, periode 1765 – 1811, p. 193
[5] www.geldersarchief.nl Toegangsnummer: 0207 Burgerlijke stand Gelderland Inventarisnummer: 6766 /image 131/akte 35
[6] idem
[7] www.geldersarchief.nl
[8] www.familysearch.org /Registers Burgerlijke Stand Aalten Huwelijksbijlagen 1835 Filmnr. 008480354
[9] www.familysearch.org/Registers van de Burgerlijke Stand Huwelijksbijlagen 1843-1867/ Filmnr. 004668181/img 276 van 1376; http://resources.huygens.knaw.nl /pdf/ Broncommentaren/voorlopig/Broncommentaren_V_Compleet.pdf p. 7 e.v/ www.ecal.nu 0139-1781 Nadere toegang met personen in militie op inv. nr. 1781 van toegang 0139/
www.uitdeoudekoektrommel.com/loting-nationale-militie ;
De dienstplicht was in 1810 tijdens de Franse overheersing ingevoerd. Toen de Fransen vertrokken waren bleef de dienstplicht bestaan en werden er dienstplichtigen geloot onder de mannelijke beroepsbevolking. De duur van deze dienstplicht was destijds vijf jaar, gevolgd door een periode van vijf jaar als reserve. Echter, de feitelijke dienstplicht was veel korter; over het algemeen slechts een korte periode in het eerste jaar, daarna vermeld als reserve. Voor de lichtingen van 1882 en 1883 gold een zesjarige dienstplicht, vanaf 1884 gevolgd door een diensttijd van zeven jaar. Deze diensttijd hield in dat de mannen één tot anderhalf jaar daadwerkelijk in dienst waren. Na die tijd gingen zij met groot verlof en moesten daarna nog twee keer op herhaling voor een periode van vijf tot zes weken
http://www.jfpalmen.nl/files/militairendoc.pdf :In 1813 werd de gehate conscriptie (dienstplicht) afgeschaft. Maar in 1814 bepaalde de Grondwet dat er een Nationale Militie moest komen ter verdediging van het land. Deze Nationale Militie zou bestaan uit een beroepsleger en uit de Marine.
De Nationale Militie zou naast beroepskrachten bestaan uit vrijwilligers. In geval zich niet voldoende krachten zouden aanmelden, moest het tekort door dienstplichtigen worden aangevuld. Hoewel vrijwilligheid voorop stond, werd het grootste deel der ‘miliciens’ door loting ingelijfd bij de Nationale Militie.
https://pure.uva.nl/ws/files/1695931/123030_thesis.pdf Eduard Werner Ronald van Roon, Lotgevallen.
De beleving van de dienstplicht door de Nederlandse bevolking in de negentiende eeuw (2013).
[10] www.geldersarchief.nl Toegangsnummer: 0207 Burgerlijke stand Gelderland Inventarisnummer: 6766 /image 131/akte 35/ www.familysearch.org /Registers Burgerlijke Stand Aalten Huwelijksbijlagen 1835 Filmnr. 008480354
[11] www.geldersarchief.nl
[12] Nederduits Gereformeerde Gemeente LICHTENVOORDE Trouwboek 1649-1823 Tijdvak 1728-1751/ www.geldersrachief.nl/
[13] http://www.oostachterhoek.nl/ Stamboomfragmenten/H.pdf/Winterswijk - Transcriptie N.H Doopboek periode 1660-1675; Nederduits Gereformeerde Gemeente WINTERSWIJK Overlijden - Periode 1742-1757
[14] Nederduits Gereformeerde Gemeente WINTERSWIJK Overlijden - Periode 1758-1779/ http://www.buurtschap.info/f40.html
[15] www.geldersarchief.nl /Toegangsnummer:0207 Burgerlijke stand Gelderland, dubbelen Inventarisnummer:6690/akte 84
[16] www.geldersarchief.nl/Toegangsnummer:0207 Burgerlijke stand Gelderland, dubbelen Inventarisnummer:6762/akte 39.
[17] www.geldersarchief.nl /Toegangsnummer 0207 Burgerlijke stand Gelderland, dubbelen/ Inventarisnummer 413/akte 269
[18] www.geldersarchief.nl/ Toegangsnummer:0207 Burgerlijke stand Gelderland, dubbelen Inventarisnummer: 6689/akte 65
[19] www.geldersarchief.nl/ 0029 Memories van Successie, Kantoor Groenlo/ 66 1874/img 353
[20] www.geldersarchief.nl / Toegangsnummer:0207 Burgerlijke stand Gelderland, dubbelen Inventarisnummer:3830/akte 14
[21] www.geldersarchief.nl/ Toegangsnummer:0207 Burgerlijke stand Gelderland, dubbelen Inventarisnummer:3833/akte 21
[22] www.geldersarchief.nl/ Toegangsnummer:0207 Burgerlijke stand Gelderland, dubbelen Inventarisnummer:3798/akte 12
[23] www.geldersarchief.nl/ 0029 Memories van Successie, Kantoor Groenlo/ 871886 tweede halfjaar/img 306
[24] www.geldersarchief.nl/ 0029 Memories van Successie, Kantoor Groenlo/ 871886 tweede halfjaar/img 306
[25] www.geldersarchief.nl/ Toegangsnummer:0207 Burgerlijke stand Gelderland, dubbelen Inventarisnummer:3797/akte 44
[26] www.geldersarchief.nl/ 0029 Memories van Successie, Kantoor Groenlo/92 1889 eerste halfjaar img 485-486